Грамадска-палітычны лад і права на Беларусі (другая пал. ХІХ—ПАЧ.ХХСТ.)
Преподаватель: Сорокин
Курс: 1
Факультет: Юридический
Тип: Лекции по Гісторыя дзяржавы і права Беларусі
Грамадска-палітычны лад і права на Беларусі (другая пал. ХІХ—ПАЧ.ХХСТ.)
У 19 ст. Україна Заходней Еўропы на змену феадальна- абсалютыйскай манархіі новыя формы дзяржаўнага утварэння у вобразе канстытуцыйнай манархіі…..занялі дамінуючае становішча. У Расіі 19 ст. дзяржаўна-палітычны лад аставаўся па сутнасці некранутым. Новымі капітулістычнымі адносінамі. Тут панавалі абсалютызм і прыгоннае права. Між тым аб’ектыўныя патрэбы эканамічннага і палітычнага развіцця грамадства прымусілі Расійскія улады прыстасавать дзяржаву, яе палітычныя і прававыя інстытуты да новых умоў развіцця.
Працэс пачаўся са скасавання прыгоннага права. Тым больш, што эканамічнае развіццё вызначалася сельскай гаспадаркай. Сяляне выказвалі незадаволеннасць сваім становішчам. Памешчыкі і дваранства упарта адстойвалі сваі саслоуныя правы і прывілеі. У знак нязгоды сяляне беларусы у 1858-1860гг. удзейнічалі больш як у сарака выступленняў. Урад Александра Другога разумеючы напруджаную сітуацыю каб зняць яе…знізу вырашуыў скасаваць прыгоннае права праз рэформу. Яна сакрэтна рыхтавалася некалькі гадоў на падставе прапаноў памешчыкаў. У тым лтіку і Беларускіх губерняў. Царскі урад лічыў заходнія губерні Расіі найбольш падрыхтаванымі да скасаванне прыгону бо тут былі параўнауы шырока развіты таварнаграшовыя адносіны. У лютым 1…г. праект зацверджаны дзяржауным саветам і 19 лютага Александр 2 выдаў маніфест і палажэнні аб вызваленні памешчыцкіх сялян аб прыгоннай залежнасці. Сутнасць маніфеста як вядома зводзілася да надзялення сялян зямлей і да арганізацыі самакіравання валасных і сельскіх таварыстваў. Памешчыкі пазбаўляліся права распараджацца сялялнамі як сваёй уласнасцю. Сяляне атрымалі асабістую свабоду і пэуныя грамадзянсікя правы. Адпаветна палаженняу за памешчыкамі захоўвалася права ўласнасці на зямлю частку яе яны абавязаны былі адвесці сялянам на умове выкупу. Сяляне выплачвалі адразу памешчыку 20% кошту надзела астатнія 80% яму выплочвала дзяржава. Гэтыя выплаты сяляне павінны былі вярнуць дзяржаве на працягу 49 год. Выконваючы пры гэтым вызначаныя павіннасці. Размеркаванне зямлі паміж памешчыкамі і сялянамі, абавязкі апошніх замацоуваліся ці рэгуляваліся дакументамі пад назвай “Устауныя граматы”. Для іх састаулення і афармлення адводзіліся 2 гады. Да зацвярджэення уладамі выкупной сдзелкі селянін называўся часоваабавязаным і быу абавязаны за карыстанне надзелам па ранейшаму выконваць баршчыну або плаціць памешчыку чынш. На Беларусі вырашэнне пазямельных адносін вырашалася пераважна “мясцовым палажэннем аб пазямельным уладкаваннем сялян Віленскай, Гродзенскай, Коменскай, Мінскай і часткі Віцебскай губерні”. У паветах Вітебскай і Магілеускай дзе….цэнтральнай расіі панавала абшчыннай….”палаженне для губерняу вялікарасійскіх, новарасійскіх і беларускіх”. Паводле закона памешчыкі пазбауляліся права распараджацца селянінам, які атрымліваў асабістую волю і усе правы. У выніку такі селянін мог сам звяртацца у дзяржауныя установы, заключаць гандлёвыя здзелкі, пераязджаць у горад, запісвацца у саслоўі мяшчан і купцоу, паступаць на службу ці у навучальную установу, самастойна саздаваць сямью. Мясцовае палажэнне аб мясцовым уладкавані сялан Вміленская, Гродзенскай, Коменскай, мінскай і ча сткі Віцебскай губерняу не вызначала пэуныя нормы надзелаў сялая. За імі у пастаяннае карыстанне замацоуваліся тыя пасядзібныя і палявя землі, чкімі яны згодна з інвентарамі карысталіся да 1861г. аднак, калі у памешчыка пасля перадзелу заставалася менш трэцяй часткі зрученых зямель, чкі належылі яму да рэформы, то ен меу права адрэзаць на сваю карысть да адной шостай часткі сялянскага надзелу. У паветах Віцебскай і Магілеускай габерняу дзе як і у Рассі панавала абшчыннае землякарыстанне. Палаженне для губерняу вялікарасійскіх, новарасійскіх і беларускіх вышэйшы памер зямельных надзелау скаладау 4- 5,5, дзесяццін. Ніжэйшы 1/3 ад вышэйшага. Калі памер надзелау перазыходзіу вышейшы, то памешчык меу права адрэзаць а сваю карысці. У карыстанне сялян павінны былі пераходзіць існуючыя надзелы, пры чым путнікі надзелу не атрымлівалі. Да таго ж памешчыкі і меравыя пасрэднікі у парушэнне выраўенняу 19 лютага выдзелялі сялянам горшыя землі. Сяляне у сваю чаргу не пагадзяліся з такім ходам падзей. На 1 студзеня 1861 г. на беларусі не было падпісана да 80% устауных грамат. У выніку агульнай сялянскай незадаволінасці рэформай урад унес у яе папраукі. Указамі 1 сакавіка, 2 лістапада 1683г. і 28 красавіка 1865г. быў уведзяны абавязковы выкуп сялянскіх надзелау. Выкупныя платежы зніжаліся на 25% супраць аброку. Тым самым часоваабавязаныя адносіны спыняліся сяляне пераходзілі у разрад уласнікаў зямлі. Памеры сялянскіх надзелау былі павялічаны з 2 да 16% у параунанні з палаженнем 1861г. У 1867г. былі пераведзяны з аброку на абавязковы выкуп і залічаны у разрад сялян уласнікау дзяржауныя сяляне, а гэта да 20% сялянскага насельніцтва. Прадвызнаала паступовы прускі шлях развіцця у сельскай гаспадарцы капіталістычных адносін. Працягламу замацаванню у ей прыгонецкіх рысаў.
Аграрныя пераутварэнні суправаджаліся рэфармаваннем мясцовых органау дзяржаунага кіравання і самакіравання. Паралельна з ранейшым паліцейскім апаратам дл нагляду за сялянамі пачалі дзейнічаць установы па сялянскіх справах. З 1874г. павятовыя па сялянскіх справах установы і з 1889г. земскія участковыя начальнікі і іх павятовыя зьезды. У валасцях- валасныя сходы, валасны старшыня, валасное прауленнке, валасны сялянскі суд. У селах- сельскі схлд, сельскі стараста. Жыхары сельскай грамады выбіралі на сходзе старасту, а сельскія сатарасты і упаунаважанныя ад кожных 10 двароу валасное прауленне, валаснога старшыню і судзю, валасное прауленне складалася з старшыні, зборшчыкау падаткау. На арганізацыю школ, бальніц, дарог, адпекі над малалетнімі і нават выдалення разбэшчыных чыноў грамадства.
З мэтай пашырэння ініцыятывы насельніцва, у кіраванні мясцовымі справамі, у вызначым урадам межах згодна палажэння аб губернскіх і павятовых земскіх установах ад 1 студзеня 1864г. ствараліся губернскія і павятовя земскія сходы чк распарадчыя установы і губернскія павятовыя управы як выканаучыя. Гэта былі выбарныя установы для кіравання мясцовай гаспадаркай народнай асветай, аховай здароуя і інш. сферамі сацыяльна-культурнага жыцця. Царскі урад, чкі баяўся уплыву лібіральна-буржуазных элементау у земства, перадау ім толькі мясцовыя гаспадарчыя, сацыяльна-культурныя …..адпаведна губерці ці павета. Адзялене гаспадарчых спрау ад агульна адміністрыцыіі драбіла мясцовае кіраванне паміж казеннымі і земскімі установамі. Што адмоуна адбілася на усім ходзе мясцоай дзейнасці. Губернатар і міністр унутраных спрау маглі затрымаць выканане любой пастановы земскага сходу. Калі яна супярэчыла законам ці дзяржаунай палітыцы. Гэта дазваляла губернатару прыпыніць практычна любое рашенне земствау. Выбары у земствы праводзіліся на аснове маёмаснага цэнзу па трох урыях : памешчацкай, гарадской і буржуазіі. Для сялн выбары былі шматступенчатымі: селоьскі сход, валасны сход і павятовы з’езд. Сяляне выбіралі толькі кандадатау ад валасных сходаў. Выбары земскіх устаноў праводзіліся 1 раз у 3 гады. Павятовыя і губернскія земскія сходы склікаліся раз у год на некалькі дзен пад старшынствам адпаветна павятовых і губернскіх предвадзіцеляу дваранства. Асноунае праца у земскіх установах праводзілася павятовымі і губернскімі справамі. Як пастаянныя дзейнічыя органы са статнымі чыноунікамі яны кіравалі рознымі галінамі мясцовых спрау. На Беларусі па палітычных матывах земскае самакіраванне не уводзілася да пачатку 20 ст. Царскі урад асабліа не давяраў мясцовым апалячаным памешчыкам якія пад уплывам паустанскіх настрояу 1853-54гг пры выбарах земскіх устаноу маглі захапіць у свае рукі. Утварыць земствы ва усходніх абласцях беларусі ад памешчыкау і сялян, міністрау унутраных спрау царскі урад рашыу у 1..г. толькі у 1911г. земствы у Віцебскай, Магілеускай і Мінскай губернях пачалі……. Пры гэтым …..губерны земства так і не дачакаліся. Законам істотна урэзваліся правы апялачанага насельніцтва і асоб іудзейскага веравызнання пры фарміраванні земскіх устаноу і у дзелу х працы. З улікам патрабавання часу праводзілася………ажыцёуленнае паводле гарадавога палаженне ад 16 чэрвіня 1…г. на нац. Ускраінах уводзілася вельмі асцярожна. На беларусі і літве яна пачала дзейнічаць з вясны 1..5г. рэформай уводзілся новы ….гарадскога самакіравання- гарадская дума. На яе ускладваліся распарадчыя функцыі. Выканаучыя функцыі належылі органам гарадской думы,……..в начел з гарадскім галавою. Сістэма выбара гласных забяспечвала большасць….. Большасць насельнітва…………………………………………… …………цэнзу не дапускаліся да выбарау. Адсюль сярод гласных пераважалі прадстацнікі буржуазіі і гарадскіх вярхоу. Невыпадкова у выбарных гарадскіх думах першае чатырохгодзе ….складалі 15% усіх главных. У другім чатырох годзі больш за 18%. У трэцім болььш за 20%.
Судовая систэма у Беларуси. Грамацка-палитычны лад пачатку 20 ст.
На Беларусі пайшоу працес развіця судовай рэформы 1864г. яна на Беларусі была праведзена пазней чым у цэнтры Рассіі і с істотнымі адступленнымі ад прынцыпа статута 1586г. Яна пачалася на нашай зямлі у 1871г. калі былі утвораны міравыя суды. Асноуныя палаженні рэформы былі выкладзены у 4 законах 1864г.: учрежденіе судебных установленій, устав уголовного судопроізводства, устав гражданского судопроізводства і устав о наказаніях налагаемых міравымі судьямі. З увядзеннем іх суды адзеляліся ад выканаучай адміністраыйнай і заканадаучай улады. Прагрэсіунасць рэформы і у тым что яна замяніла раздробленную сістжму судоў. Былі створаны 2 судовыя сістэмы: мясцовыя для сялян і агульныя суды. Да мясцовых адносіліся валасныя, разглядалі дробныя крчмінальныя і цывільныя справы і іх з’езды. Да агульных судоу адносіліся акруговыя ад 1 да 3 на губерню і судовыя палаты адна на некалькі губерняу. Пры іх знаходзіліся судовыя следчыя, прыставы, пракуратура. На Беларусі акруговыя суды з інстытутамі прысяжных заседацелеў былі утвораны у 1882г. Вярхоўным і касаыйным судом, а таксама вышэйшым органам судовага нагляду быў сенат дзе існавалі 2 касацыйныя дэпартаменты: Цывільны і крымінальны. Адпаведна тэорыы раздзялення улад судовымі …….увядзенне агульнага усесаслоунага суда, роунасць усіх перад судом, нязмена судзяу і следчых, выбарных міравых судзяў і прысяжных заседацеляў, галоснасць свабоднага аценку доказау і свабоднага судовага працэсу, права абвенавачаннага на абарону. Важным вынікам рэформы стала заснаванне адвакатуры для абароны па крымінальных справах і прадстауніцы інтарэсау бакоу па цывільных справах. У міравых судах справы аднаасобна разглядаў міравы судзя 3-4 судоу у адным павеце. У беларускіх губернях міравыя судзі не выбіраліся на паветовым земскім сходзе. Па спісу кандэтатау папярэднезацверджаных губернатарам. Як гэта вызначалася законам для Рассіі а прыхзначалася урадам. Зьезд мір. суд зяу. другім…і разглядау апеляцыі на пастановы міравых судзяу. Міравым судом былі падсудныя, цывільныя справы пры цане іска да 50 руб і крымінальныя па якіх прадугледжваліся арышт да 3 месяцау грашовае спагнане да 300 руб, заключэне у работу да 1 года. Акруговы суд уключаў крымінальнае і цывільнае адзяленні, крымінальныя справы маглі разглядацца кароннымі судзямі разам з удзелам прысяжных засядацеляў. Каронныя судзі прызначаліся царом, па прадстауленні міністра юстыцыі пажыцёва. Яны павіны былі мець вышйшую юрыдыч. адукацыю і у той жа час стаж працы у праваховых органах не менш 3 гадоў. В начале быу старшыня. Адзяленне- яго намеснікі. Судовыя палаты дзейнічалі як суды другой інстанцыі у адносінах да акруговых судоу. Аднак крымінальныя справы падсудныя акружным судам з удзлелам прысяж. заседателям… не …. Па некаторых крымін. справах судовыя палаты мсглі дзейнічаць ак суд першай інстанцыі. Акруговыя суды Мнскай Гродзенскай і Віленскіх губерняу парадпарадковаліся Віленскай судовай палаце. Віцебская- Піцербурскай, а Магілеускай- Кіеускай. Абмежаванні і адхіленні ад раней вызначаных норм рэформ 60-70 гг. з мэтай умацавання улады самадзяржауя і дваран мелі месца пад час іх правядзення ці распаусюджання. Істотным адступленнем ад вызначным прынцыпау з’явілася перадача спрау ад дзяржауных ці палітычных злачынствау суда прысяжных у судовыя палаты і ваенныя суды. Уведзенная на беларусі ….міравыя суды для дробных ….і нязначных іскау у сувязі адсутнасцю земствау фарміраваліся не праз вабары на сходах, а шляхам назначэння міністрам юстыцыі з ліку лаяльных… . акруговыя суды у губернях а адпаведная пракуратура прысяжныя заседацелі (судзі непрафесіяналы) і прысяжныя павераныя (адвакаты) з’явіліся у заходніх губернях толькі у 1882г. спіс прысяжных заседацелей также….урадамі. гэта значыць Беларусь як і Літва была пазбаулена адной галоунай рысай рэформы. Права паступаць у ВТУ атрымлівалі толькі тыя, кто закончвау 7 дадатковы клас учыліш
Метки текущей записи:
Гісторыя дзяржавы і права Беларусі, Грамадска-палітычны лад, закон, Лекции по Гісторыя дзяржавы і права Беларусі, норм, права, право, рэформы, Сорокин, Судовыя палаты, судья
Больше из этой рубрики
- Беларусь ва умовах набыця суверенітэту і дзяржаунасці (канец 1980-ых па цяперашні час)
- БССР у гады Другой сусветнай вайны 1939-1945гг. Вялікая айчыйная вайна 1941-1945гг.
- На месцовым заканадаўстве і звычаёвым праве….
- Грамацка-палитычны лад и права Беларуси у складзе Рэчы Паспалітай 1569-1795гг.
- Грамадска-палітычны лад и права на Беларуси у перыяд рэвалюцыйных перамен і нацыянальна-дзяржаунага самавызначэння Беларусі 1917-1921гг.
Оставьте комментарий!
Вы должны быть авторизированы чтобы оставлять комментарии.