Правапіс не (ня), ні
ПРАВОПИСАНИЕ НЕ (НЯ), НИ
Правапіс не (ня), ні
1) Не (ня) пишется слитно:
а) если слова без не (ня) не употребляются: нянавісць, незабудка, няўрымслівы, непакоіцца, нясцерпна;
б) с существительными, прилагательными, наречиями, если не (ня) придаёт им противоположное значение: непрыяцель – вораг, невысокі -нізкі, нясмелы – палахлівы;
в) с полными причастиями, если нет пояснительных слов: ненапісаны ліст, няскошаная трава, непрачытаная лекцыя;
г) с прилагательными, полными причастиями и наречиями, если при них есть пояснительные слова вельмі, зусім, амаль, выключна, надзвычай, у вышэйшай меры и другие, которые выражают степень качества: вельмі няўважлі, зусім няпростая размова, выключна непрадуманае рашэнне, надзвычай нестандартна, амаль непрыкметна;
д) в глаголах с приставкой неда- со значением неполноты действия: недалячыць, недачуваць, недаацаніць.
Примечание.
Глаголы с приставкой неда- надо отличать от глаголов с приставкой да- и с предыдущим отрицанием: не дайшоў да лесу, не дачытаў аповесць, не дайграў матча и т. д.
Не пишется раздельно:
а) с глаголами, деепричастиями и краткими причастиями: не пісаць, не гаварыць, не напісана кніга, не спяшаючыся, не ўбачыўшы;
б) с полными причастиями, при которых есть пояснительные слова, есть или предполагается противопоставление: не прачытаная выкладчыкам лекцыя, не прагледжаная, а прачытаная кніга;
в) с существительными, прилагательными и наречиями, если есть или предполагается противопоставление: не прыяцель а вораг; не шырокі, а вузкі праход; не холадна, а горача ў пакоі;
г) с формами сравнительной степени прилагательных и наречий: не лепшы за…, не пазней чым…, не бяднейшы за…, не далей чым…;
д) в составе усилительных отрицаний: далёка не, зусім не, ніколькі не, нічуць не и т. д.: зусім не смелы хлопчык, далёка не горшы адказ, ніколькі не цікавы расказ;
е) с неизменяемыми словами, которые выступают в предложении в качестве сказуемого: не варта, не супраць, не трэба, не шкада, не інакш и т. д.
Но: нельга, няможна.
Ні пишется слитно:
а) со славами, которые без ни не употребляются: ніводны, нішчымны, нікчэмны, нікудышні;
б) с отрицательными местоимениями и наречиями: ніхто, нішто, ніякі, нічый, ніадкуль,нікуды;
Примечание.
Если между местоимением и частицей есть предлог, то все слова пишутся раздельно: ні ў чым, ні на што, ні ў кога;
в) в словах нібы, нібыта.
Во всех остальных случаях ні пишется раздельно.
1.Объясните правописание не (ня) в следующих словах
Непрацаздольнасць, неахайны, нецікава, няшчыра, няўклюда, неруш, нелюдзімы, ненавідзець, неўпапад, немінуча, неяк, нехта, недзе, недалёт, недахоп, недаядаць, нязробленае заданне (не зробленае вучнем заданне), не сустрэць, не зроблена, не ўжываючы, не ціхае, а ветранае надвор’е, не шкада, не надта, не трэба, не па-летняму, ніхто, нічога, ні ў кога, нізашто, нідзе, нікчэмны, ніводны, ні капейкі.
2. Напишите не (ня) слитно или раздельно.
(Не)дагледзець дзіця, (не)даўшы нічога, (не)дапоўніць адказ, (не)даехаць дадому, (не)даглядзеўшы фільм, (не)давыканаць план, (не)даацаніць небяспеку, (не)дачакаўшыся, (не)дагадзіць гаспадару, (не)дакормліваць жывёл, (не)дачытаўшы кнігу, (не)здаровіцца, пастаянна (не)дасольваць, (не)дагнаць лідэра; (не)давяраць людзям, крыху (не)дачуваць, (не)даказаўшы тэарэму, (не)ацаніўшы якасці, штосьці (не)дагаворваць, (не)далюбліваць крытыку, (не)дапісаць пісьмо, (не)далічыцца тысячы рублёў, (не)дараваўшы за хлусню, (не)дамовіцца аб сустрэчы, (не)дакрануўшыся, (не)даглядзець істотнага, (не)пакоіцца, (не)дабраць балаў, (не)даехаўшы да мора.
(Не)адрамантаваны майстрам гадзіннік, (не)мнагаводны вадаём, адзнака (не)выпраўлена, ніколі (не) востраная піла, абсалютна (не)распрацаваная тэма, яшчэ (не)спілаваны дуб, (не)бяспечная праца, вёльмі (не)багаты набытак, машына (не)памыта, нічым (не)агароджаны участак, (не)міласэрныя словы, (не)зацярушаныя снегам мясціны, вельмі (не)зайздросны лёс, праца (не)зроблена, нікому (не)цікавы даклад, (не)прымірымыя ворагі, далёка (не)бліскучы адказ, грошы (не)зароблены, даўно (не)бачаныя краявіды, вельмі (не)прадуманае рашэнне, вельмі (не)ўраджайны год, кабінеты (не)абсталяваны, (не)пабеленая гаспадаром печ, (не)перабраная бульба, ніколькі (не)пакрыўджаны хлопчык.
3. Спишите предложения, выбирая нужную частицу.
1. I па якіх дарогах (не, ні) паеду, і па якіх марах (не, ні) паплыву, і дзе (не, ні) прыпынюся,— маці, ведай: тваім жыццём, табой адной жыву. (П. Панчанка) 2. I як бы мы (не, ні) пастарэлі, няхай і летам, і зімой юнацтва сінія арэлі ляцяць між небам і зямлёй. (Г. Бураўкін) 3. Колькі світанняў сустрэў Андрэй пад гэтымі вербамі ў пару свайго юнацтва, колькі зорак над ім праляцела, пра што ён толькі тут (не, ні) марыў! (С. Грах.) 4. Ніхто гэтакіх паходаў (не, ні) чуў і (не, ні) бачыў – гэта ў казках знойдзеш толькі або ў снах дзіцячых. (Я. Купала) 5. Навокал было ціха, пустэльна, ніводзін чалавек (не, ні) абзываўся (не, ні) голасам, (не, ні) стогнам. (М. Лыньк.) 6. Тут (не, ні) следу, (не, ні) падковы, а ігліца, як цвікі. (П. Панчанка) 7. А на сэрцы, як (не, ні) дзіўна, (не, ні) хмурынкі шкадавання. (Г. Бураўкін) 8. Гаворка за сталом (не, ні) ладзілася, як (не, ні) стараўся Раман Дзянісавіч ажывіць яе. (Т. Хадкевіч)
Оставьте комментарий!
Вы должны быть авторизированы чтобы оставлять комментарии.